بخاری گازی از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش خاصی در عملکرد آن دارند. آگاهی از این اجزا به کاربران کمک می‌کند تا بهتر درک کنند چگونه این سیستم گرمایشی کار می‌کند و چه عواملی می‌توانند بر کارایی و ایمنی آن تأثیر بگذارند. اجزای بخاری گازی شامل:
- دریچه گاز
- بوبین
- مگنت
- فندک جرقه زن
- پیلوت (شمعک)
- شیر کنترل یا کاربراتور
- ترموکوپل
- محفظه احتراق
- کوره
- شعله پخش کن
- خروجی دودکش
در ادامه به توضیحات بیشتری درباره هر یک از اجزای بخاری گازی پرداخته می‌شود. این توضیحات شامل محل تعبیه، کارکرد و ویژگی‌های هر قطعه است تا به درک بهتری از نقش آن‌ها در سیستم بخاری گازی برسیم:
۱. شیر کنترل یا کاربراتور بخاری گازی
شیر کنترل بخاری گازی، که به آن کاربراتور نیز گفته می‌شود، یکی از قطعات بخاری گازی است که در بدنه بخاری قرار دارد نقش حیاتی در سیستم ایفا می‌کند. این شیر وظیفه تنظیم و کنترل جریان گاز را بر عهده دارد. در واقع، این قطعه می‌تواند میزان گاز ورودی را بر اساس نیاز بخاری تنظیم کند تا شعله به درستی کار کند و دما در حد مطلوب نگه داشته شود.
یکی از ویژگی‌های مهم کاربراتور، نگه‌داشتن شمعک در حالت روشن است. شمعک برای شروع احتراق و حفظ شعله اصلی نیاز به یک شعله کوچک دارد و کاربراتور به تأمین گاز لازم برای این شعله کمک می‌کند.
شیر کنترل یا کاربراتور و دریچه گاز دو جزء متفاوت هستند: شیر کنترل نقش کلیدی در تنظیم و کنترل جریان گاز دارد، در حالی که دریچه گاز به عنوان یک بخش از این شیر، وظیفه باز و بسته کردن جریان گاز را انجام می‌دهد. به عبارت دیگر، دریچه گاز بخشی از کاربراتور است.
۲. دریچه گاز بخاری گازی
دریچه گاز (Gas Valve) بخشی از کاربراتور است که پس از ورود گاز، جریان آن را به سمت مشعل یا شمعک هدایت می‌کند. این دریچه می‌تواند به صورت اتوماتیک یا دستی عمل کند و به طور مستقیم تحت تأثیر بوبین قرار می‌گیرد.
با دریافت سیگنال از بوبین، مگنت فعال می‌شود و مگنت نیروی مکانیکی لازم رو برای برای کردن دریچه گاز فراهم می کند. وقتی دریچه گاز باز می‌شود، گاز به مشعل یا شمعک می‌رود. در این مرحله، جرقه‌زن (فندک جرقه زن) عمل می‌کند تا گاز را روشن کند. در بسیاری از بخاری‌ها، دریچه گاز به‌طور مستقیم در نزدیکی مشعل قرار دارد تا بتواند به سرعت و به‌طور مؤثر جریان گاز را کنترل کند.
اگر بخاری خاموش شود یا جریان برق به بوبین قطع شود، بوبین میدان مغناطیسی خود را از دست می‌دهد. در نتیجه، مگنت دیگر عمل نمی‌کند و دریچه گاز بسته می‌شود. این عملکرد از نشتی گاز جلوگیری می‌کند.
۳. بوبین (Coil)
بوبین یک سیم‌پیچ الکتریکی است که در بخاری گازی به عنوان یک عملگر عمل می‌کند. بوبین با دریافت جریان برق از سیستم مانند باتری یا سیستم پیزوالکتریک، میدان مغناطیسی تولید می‌کند. این میدان مغناطیسی باعث می‌شود که دریچه گاز باز شود و گاز به محفظه احتراق منتقل شود. در واقع، بوبین به عنوان یک سوئیچ الکترومغناطیسی عمل می‌کند که کنترل جریان گاز را در دست دارد.
با تولید میدان مغناطیسی، بوبین دریچه گاز را باز کرده و اجازه می‌دهد که گاز به شمعک و مشعل برسد. در صورت خاموش شدن بخاری، جریان برق به بوبین قطع می‌شود و دریچه گاز به طور خودکار بسته می‌شود، که از نشتی گاز جلوگیری می‌کند.
بوبین باید قبل از فعال شدن جرقه‌زن، جریان گاز را به شمعک برساند. این به این معناست که بوبین ابتدا باید فعال شود تا جریان گاز به شمعک برسد و سپس جرقه‌زن جرقه بزند.
۴. مگنت
مگنت یا آهنربا در بخاری گازی به عنوان یک عامل مکانیکی برای قفل کردن یا آزاد کردن دریچه گاز عمل می‌کند. این قطعه معمولاً در کنار بوبین نصب می‌شود و به کمک نیروی مغناطیسی کار می‌کند.
هنگامی که بوبین فعال است و جریان برق دریافت می‌کند، مگنت دریچه گاز را باز نگه می‌دارد. در صورت قطع جریان برق، مگنت باعث بسته شدن دریچه گاز می‌شود و از ورود گاز به محفظه احتراق جلوگیری می‌کند.
در واقع وقتی بوبین به برق وصل می‌شود، جریان الکتریکی از آن عبور کرده و میدان مغناطیسی تولید می‌کند. این میدان می‌تواند مگنت را تحت تأثیر قرار دهد. مگنت به نیروی مغناطیسی بوبین پاسخ می‌دهد. زمانی که میدان مغناطیسی تولید شده توسط بوبین به اندازه کافی قوی باشد، مگنت فعال شده و دریچه گاز را باز می‌کند یا آن را قفل می‌کند.
۵. فندک جرقه زن ( سیم پیزو و چینی جرقه زن)
از دیگر اجزای بخاری گازی، فندک جرقه زن است که به آن جرقه زن نیز گفته می‌شود. این قطعه وظیفه ایجاد جرقه الکتریکی برای روشن کردن بخاری را بر عهده دارد. فندک در زمان روشن کردن بخاری فعال می‌شود (بعد از اینکه بوبین گاز را به شمعک رساند) و با استفاده از انرژی پیزو الکتریک، جرقه‌ای تولید می‌کند که به شعله اصلی شمعک کمک می‌کند تا روشن شود. پس از اینکه بخاری روشن شد و شعله اصلی فعال گردید، فندک خاموش می‌شود.
عملکرد این قطعه به این صورت است که سیم پیزو در پی ضربه وارده از طرف قطعه ضربه زن سبب تولید جرقه می‌شود. سپس این جرقه از طریق سیم رابط به چینی جرقه زن می‌رسد. چینی جرقه زن در زیر شعله شمعک است و سبب روشن شدن آن می‌شود.
در صورتی که فندک جرقه زن به درستی کار نکند و جرقه لازم را تولید نکند، نیاز به تعمیر فندک بخاری گازی وجود دارد تا عملکرد صحیح بخاری تضمین شود و فرآیند روشن شدن آن به درستی انجام گیرد.
۶. پیلوت (شمعک) بخاری گازی
پیلوت یکی از اجزای کلیدی بخاری گازی است که در فرآیند روشن کردن و حفظ شعله اصلی نقش حیاتی دارد. این قطعه به طور دائم روشن است و شعله‌ای کوچک و دائمی را ایجاد می‌کند که به محض باز شدن دریچه گاز، به سرعت به شعله اصلی کمک می‌کند.
شمعک، الکتریسیته حاصل از پیزو الکتریک را به جرقه تبدیل نمی‌کند، بلکه نقش آن ایجاد یک شعله پایدار است که امکان احتراق سریع و ایمن را فراهم می‌کند. نصب صحیح و تنظیم شمعک بخاری برای عملکرد بهینه بخاری از جمله ترموکوپل ضروری است.
رایج‌ترین نوع شمعک، مدل سه شعله است که هر شعله وظیفه خاصی بر عهده دارد.
- شعله رو به بالا: این شعله برای گرم کردن سر ترموکوپل طراحی شده است. در صورت ضعیف شدن یا خاموش شدن این شعله، ترموکوپل به درستی عمل نکرده و نمی‌تواند حرارت کافی را تأمین کند. همچنین، اگر شمعک روشن شود و دکمه رها شود، این شعله نیز خاموش خواهد شد.
- شعله رو به پایین: این شعله به سیستم جرقه‌زن کمک می‌کند تا شمعک روشن شود.
- شعله کناری: وظیفه این شعله روشن کردن شعله اصلی بخاری است که تأمین گرمایش فضا را انجام می‌دهد.
تنظیم شعله شمعک اهمیت زیادی دارد و این کار به وسیله یک پیچ بزرگ در پشت شمعک صورت می‌گیرد. با باز کردن این پیچ، می‌توان به پیچ کوچکتری دسترسی پیدا کرد که برای افزایش شعله شمعک کاربرد دارد. آموزش تعویض شیشه بخاری گازی را نیز می‌توانید اینجا بخوانید.
۷. ترموکوپل بخاری گازی
ترموکوپل یک حسگر دما است که در نزدیکی شعله نصب می‌شود و به طور مداوم وضعیت شعله را تحت نظر دارد. این حسگر معمولاً از فلزات مقاوم در برابر حرارت ساخته می‌شود که به آن قابلیت تشخیص دماهای بالا را می‌دهد.
در صورتی که شعله به هر دلیلی خاموش شود، ترموکوپل به سرعت جریان گاز را قطع کرده و از خطرات ناشی از نشتی گاز جلوگیری می‌کند. یکی از علت خاموش شدن بخاری گازی می‌تواند ناپایداری در جریان گاز باشد. به این ترتیب، این حسگر به یکی از مهم‌ترین قطعات بخاری گازی تبدیل می‌شود و امنیت بیشتری را به سیستم اضافه می‌کند.